ایران، دومین کشور دارای منابع گازی جهان، در زمستان پیش رو نیز با مشکل کمبود گاز دست و پنجه نرم خواهد کرد. کشوری که با منابع بالقوه‌اش می‌توانست بزرگ‌ترین صادرکننده گاز در جهان باشد امسال نیز مانند سال‌های پیش با مشکل کمبود گاز برای مصرف داخلی و در نتیجه قطع گاز شهروندان روبه‌رو خواهد بود. همه این‌ها در حالی رخ می‌دهد که ایران با داشتن ۳۲ هزار میلیارد مترمکعب ذخیره گازی، دومین کشور دارنده بیشترین ذخایر گاز در دنیا پس از روسیه است.

سعید میرترابی، کارشناس انرژی بحران، قطع گاز در ایران را به‌علت وجود ناترازی در حوزه گاز اعلام می‌کند و می‌گوید: «مدت‌هاست در بخش گاز شاهد ناترازی هستیم و تولید به اندازه کافی رشد نداشته است. همین نبود رشد تولید سبب شده است تا در فصل سرما شاهد ناترازی باشیم. ما از سویی رشد مصرف داریم و از سوی دیگر، با کاهش رشد تولید مواجه شده‌ایم و شرایط به گونه‌ای پیش رفته است که نمی‌توان رشد مصرف را به‌درستی مدیریت کرد.»

این کارشناس در گفت‌وگو با گسترش نیوز اعلام کرده است که ایران برای تامین کسری گاز خود ناچار به تامین آن از منابع بیرونی خواهد بود و کشور نیازمند زیرساختی‌ است که بتواند از روسیه گاز وارد کند. او همچنین اعلام کرد که در شرایطی که هوا سردتر می‌شود، بر اساس برآوردها، روزانه در ایران ۲۵۰ میلیون مترمکعب گاز کسری وجود دارد.

میرترابی از یک سو معتقد است که «به لحاظ فنی، چنین موضوعی بعید است که بتوان این حجم از کسری گاز را از کشورهای دیگر وارد کشور کنیم. ما چون به گاز شهری نیازمند هستیم، نمی‌توانیم گاز مایع وارد کشور کنیم.» اما از سوی دیگر، او می‌گوید که اگر ایران زمستان بسیار سردی به خود ببیند، «می‌توان بخشی از گاز را به‌صورت وارداتی که صورت می‌گیرد تامین کرد و یا اینکه با ذخیره بتوانیم زمستان را پشت سر بگذاریم. مقداری از صرفه‌جویی هم مربوط به صنایع خواهد بود که باید در بخش‌های صنعتی، تغییر شیفت، و زمان کاری صورت گیرد تا با این اقدام بخش دیگری از گاز صرفه‌جویی شده تا در شرایط لزوم بتوانیم از آن ذخیره استفاده کنیم.»

این‌ها در حالی‌ است که پنجشنبه چهارم آبان، مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران با بیان اینکه امسال زمستان نیز شاهد ناترازی بین تولید و مصرف گاز هستیم، اعلام کرد که مشکل کمبود گاز مصرفی همچنان وجود خواهد داشت.

او با اشاره به اینکه سال ۱۴۰۱ زمستان بسیار سختی برای کارکنان شرکت گاز بوده است، خطاب به کارکنان این شرکت گفت: «باید در سال ۱۴۰۲ نیز با هم پیمان ببندیم که با همدلی و همیاری و ایثار و ازخودگذشتگی که در ذات کارکنان صنعت گاز است، با کمترین مشکل، زمستانی بدون دغدغه را به مردم هدیه دهیم.»

در این وضع، همه آماده مقابله با ناترازی گاز در زمستان امسال می‌شوند و تجربه مکرر قطع گاز در زمستان ناگزیر است. اما جالب آنجا است که در این میان، رضا امیری‌مقدم، سفیر جدید جمهوری اسلامی در اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان، روز سوم شهریور ادعا کرد که جمهوری اسلامی می‌تواند برق و گاز و نفت «ارزان‌قیمت» به پاکستان بدهد. 

مقامات همواره انگشت اتهام را به سمت شهروندان می‌گیرند و آن‌ها را عامل کمبود گاز معرفی می‌کنند و معتقدند که در صورت کاهش مصرف شهروندان عادی، مشکل کمبود گاز برطرف خواهد شد. این درحالی‌ است که برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که اساسا مصرف انرژی در بخش‌های بالادستی و صنعتی به‌مراتب بیشتر از مصرف خانگی است. به‌علاوه،  در بسیاری از صنایع، اصلاح الگوی مصرف صورت نگرفته است.

پیش از این، در سال ۱۴۰۰، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که دلایل بالا بودن شاخص میزان مصرف انرژی در ایران وجود صنایع سنگین انرژی‌بر با فناوری فرسوده یا قدیمی و روش‌‌های تولید‌ منسوخ است. این‌ها، در کنار سهم اندک استفاده از فناوری‌های پیشرفته، از جمله دلایل مهم در محقق نشدن اسناد بالادستی کاهش شاخص شدت انرژی‌اند.

با این حال، وجود ناترازی در تولید و مصرف گاز چندان به میزان مصرف خانگی شهروندان مرتبط نیست. اگر جمهوری اسلامی در بیشتر از چهار دهه حاکمیتش امکان جایگزینی ماشین‌های فرسوده را فراهم می‌کرد یا شرایط لازم را برای جذب منابع مالی و فناوری مورد نیاز به‌منظور بهینه‌سازی مصرف سوخت، افزایش بهره‌وری مصرف سوخت منازل مسکونی، کاهش مصرف در بخش بالادستی صنعت انرژی مثل پتروشیمی‌ها، یا تولید و حتی واردات خودروهای کم‌مصرف مهیا می‌کرد، بحران انرژی در ایران به این میزان وجود نداشت. در این سال‌ها، نگاه‌ کوتاه‌مدت به حکومت و دولت باعث شده است که هیچ‌کس برای اصلاح این چرخه معیوب قدم از قدم برندارد.